BITWA O WAŁ POMORSKI
___
Fragment książki „Szósta pomorska. Z dziejów Szóstej Pomorskiej Dywizji Piechoty 1944-1948” A. Stachula:
„Skoncentrowanym na północ od Bydgoszczy oddziałom i związkom taktycznym 1 armii WP postawiono nowe zadania. W nocy 28 stycznia dowódca 1 armii WP gen. St. Popławski otrzymał od dowódcy 1 Frontu Białoruskiego marsz. G. Żukowa dyrektywę nakazującą przejście 1 armii do działań zaczepnych od rana 29 stycznia w ogólnym kierunku na Wielowicz, Zakrzewo, Jastrowie. Działania zaczepne armia miała prowadzić w pasie: na prawo – (wył.) Koronowo, (wył.) Sępolno, (wył.) Podgaje, Sypniewo, (wył.) Wierzchowo, na lewo: Bydgoszcz, Trzemiętowo, Więcbork, Złotów, Szwecja i Mirosławiec. Część zadań przypadających armii wykonywała 6 Dywizja Piechoty (6 DP).
___
30 stycznia siły główne dywizji przekroczyły w okolicach Więcborka starą granicę polsko-niemiecką z 1939 r. Do końca 31 stycznia 6 DP miała skoncentrować swoje oddziały w rejonie: Piecewa, cegielni położonej o 1 km na południowy zachód od Ptuszy i północnego skraju Tarnówki, a wieczorem 1 lutego w okolicach: majątku Dobrzyca, Dębołęki, Karsiboru, wsi Golce. Główną oś marszu wyznaczały miejscowości: Górzna, Jastrowie, Szwecja, Zdbice, Rudniki i Lipiec. W ślad za oddziałami przesuwał się sztab dywizji. W czasie kiedy oddziały 6 dywizji koncentrowały się wieczorem 1 lutego w nakazanym rejonie, pierwszorzutowe związki taktyczne armii, 1 i 4 dywizje piechoty nawiązały styczność ogniową z broniącym się nieprzyjacielem. Siły główne 1 dywizji już od wieczora 31 stycznia napotkały zdecydowany opór nieprzyjaciela w rejonie Podgajów.
___
Od rana 1 lutego 3 i 1 pp usiłowały zdobyć Podgaje, jednak bez powodzenia. 4 DP wieczorem 31 stycznia w rejonie Piecewka zbliżyła się do rzeki Gwdy. Od rana 1 lutego 10 pp działający w awangardzie dywizji sforsował Gwdę w rejonie Ptuszy, następnie rano, 2 lutego, opanował Byszki i rozpoczął natarcie na południowy skraj Jastrowia. Do końca dnia 2 lutego 6 DP miała skoncentrować się w rejonie miejscowości: Drzewiec, Szwecja i Budy. Podczas gdy siły główne 4 DP podeszły pod Szwecję i opanowały tę miejscowość, 10 pp nacierał w kierunku północnym na Jastrowie z zamiarem oczyszczenia pasa natarcia dywizji z sił nieprzyjaciela. W miarę upływu czasu, już od połowy 2 lutego 4 DP związana w przewlekłe i wyczerpujące walki. W godzinach wieczornych przecięta została Niemcom jedyna droga odwrotu Jastrowie – Sypniewo. Wobec niemożliwości wycofania się, będąc prawie okrążonym, nieprzyjaciel przeszedł do zdecydowanej i zaciekłej obrony Jastrowia.
___
Jastrowie położone na zachód od doliny Gwdy o zwartej zabudowie, usytuowane na wzniesieniach, panowało nad okolicą. Zachodni skraj miasta oparty był o wysokie wzgórza dominujące nad miastem, co umożliwiało wgląd w sytuację i podnosiło jego walory obronne. Nieprzyjaciel wykorzystał to i przekształcił miasto w silny punkt oporu, tym bardziej, że był to ważny węzeł komunikacyjny, drogowy i kolejowy. Rejon Jastrowia i samo miasto bronione było przez siły 32 pułku z 15 DP SS „Lettland”, batalion fizylierów 31 DP, batalion Volkssturmu i inne drobne pododdziały. Siły te, wspierane przez dwie baterie artylerii 105 mm i trzy baterie moździerzy z 15 pułku artylerii, wzmacniały system obrony.
___
Natarcie na Jastrowie rozpoczęło się o godzinie 19.30 2 lutego 1945 r. przygotowaniem artyleryjskim wykonywanym przez dywizjon haubic 122 mm oraz 1 i 8 baterię 23 pal. Pierwsza nawała ogniowa uderzyła na przedni skraj obrony nieprzyjaciela, na południowym, północnym i północno-wschodnim skraju miasta. Zgodnie z zamiarem dowódcy 16 pp 3 batalion rozpoczął manewr, aby obejść miasto i zająć dogodne podstawy wyjściowe do ataku od zachodu. 1 batalion 16 pułku podszedł skrycie do stacji kolejowej i nagłym uderzeniem o godzinie 20.00 zajął budynki stacyjne. Mimo że nieprzyjaciel niezwłocznie wykonał kontratak siłami wzmocnionej kompanii, został odparty. Pododdziały obu pułków do godziny 21.30 podeszły do pierwszych domów na skraju miasta i tu natarcie zostało załamane. Baterie haubic niszczyły środki ogniowe w głębi miasta, natomiast działa przeznaczone do strzelania na wprost niszczyły środki ogniowe nieprzyjaciela ogniem bezpośrednim. 3 batalion 16 pułku zdołał już obejść miasto i wspólnie z 1 batalionem 10 pułku uderzył od zachodu. Niespodziewane wyjście obu batalionów na tyły i uderzenie z zachodniego kierunku umożliwiły siłom głównym wdarcie się do miasta. Rozpoczęły się walki uliczne. Szczególnie zacięty przebieg miały one w rejonie kościoła i w południowo-zachodniej części miasta. Silny opór napotkał 1 batalion 16 pułku. Nieprzyjaciel na jego odcinku dwukrotnie przechodził do kontrataku wspierany ogniem moździerzy i karabinów maszynowych. Mimo że kontrataki zostały odparte, silny ogień nieprzyjaciela zatrzymał dalsze natarcie 1 i 2 batalionu 16 pułku. Dopiero wdarcie się od zachodu do miasta 1 kompanii fizylierów i pozostałych sił pułku zmusiło nieprzyjaciela do wycofania się w kierunku północno-zachodnim. O godzinie 23.30 2 lutego Jastrowie zostało zdobyte.
___
W wyniku kilkugodzinnej zaciętej walki nocnej nieprzyjaciel poniósł straty w liczbie ok. 350 zabitych i rannych oraz 64 wziętych do niewoli. Zniszczono wiele sprzętu i uzbrojenia: 11 samochodów, 4 działa, 2 moździerze, zdobyto 17 samochodów, 37 motocykli oraz kilka magazynów amunicji, żywności i umundurowania. Nacierające na Jastrowie polskie oddziały poniosły duże straty, a zwłaszcza 10 pp będący prawie całą dobę w działaniach zaczepnych. Straty pułku wynosiły: 57 poległych, 215 rannych i 15 zaginionych, uległo zniszczeniu działo 45 mm i ciężki karabin maszynowy. Straty 16 pp wynosiły: 20 poległych i 37 rannych.
___
18 pp po osiągnięciu Jastrowia chwilowo pozostawał w mieście i 3 batalionem zajął obronę na jego północno-zachodnim skraju. Siłami głównymi kontynuował dalej marsz w kierunku Brzeźnicy, bez walki rano 3 lutego zajął miejscowość i przeszedł do obrony, ubezpieczając się z kierunku północnego i zachodniego. 16 pp po opanowaniu Jastrowia nie zatrzymując się wykonywał dalej poprzednie zadanie i zgrupował się w lesie na wschód od leśniczówki Drzewice w rejonie wzgórza 116,8. Również sztab dywizji i pododdziały specjalne przesunęły się do nowego rejonu w miejscowości Budy…
___
fot.: mapa ukazująca szlak bojowy 6 dywizji piechoty.
źródło: Adolf Stachula, „Szósta pomorska. Z dziejów Szóstej Pomorskiej Dywizji Piechoty 1944-1948”, Warszawa 1981.
